برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، باید ابتدا به فرزندپروری و کمالگرایی بپردازیم. به کارگیری سبک درست فرزندپروری از جمله اصول پر اهمیت در تربیت فرزندان است. وقتی فرزندمان نوزاد است، سعی می کنیم دائما و همیشه در دسترس او باشیم و به نیازهایش به صورت آنی پاسخ دهیم. به محض اینکه گریه می کند، او را شیر می دهیم یا پوشکش را عوض می کنیم. به عبارت دیگری، هر کاری انجام می دهیم که حالش بهتر شود. این امر اهمیت دارد، زیرا به کودک نشان می دهد که امن است و از او مراقبت می شود.
حقیقت این است که ما نمی توانیم این سطح از توجه و مراقبت از فرزند را تا همیشه حفظ کنیم. اگر دقیقتر بخواهیم بگوییم، اصلا نباید این طور باشد! وینیکات (Donald Winnicott) بر این باور است که بهترین مادر، یک مادر به اندازه کافی خوب است. کودک لازم دارد که گاهی والدین اجازه دهند او اشتباه کند تا زندگی در دنیای پر از نقص را یاد بگیرد.
کودک باید از طریق تجربه یاد بگیرد که جهان جای سختی است و گاهی ناامید میشود، یا همه چیز طبق میل او پیش نمیرود؛ اما با همه اینها باز هم حال او خوب است. در این نوشتار، اختصاصا به کمالگرایی والدین پرداخته و از این رهگذر به دنبال بررسی آن هستیم تا ببینیم کمالگرایی والدین، چه تاثیری بر هلیکوپتری شدن شان دارد و بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند.
بخش های نوشتار
کمالگرایی والدین
کمالگرایی یک ساختار شخصیتی پیچیده و چند بعدی است. دوران کودکی و نوجوانی، دورههای کلیدی برای رشد این ویژگی شخصیتی هستند و والدین نقش اصلی را در آن ایفا میکنند. کمالگرایی در طول زمان رشد می کند و همچنین ممکن است در خانواده کودک شکل بگیرد، که این اغلب ناشی از تعاملات والد ـ کودک است.
مدل انتظارات اجتماعی می گوید کودکانی که والدین شان انتظار عملکرد بالایی از آن ها دارند، زمانی که این انتظارات را برآورده نمی کنند و از کودکان انتقاد می شود، با درونی کردن این انتظارات و همچنین خودارزیابی منفی از خود، بیشتر مستعد ایجاد کمالگرایی می شوند.
مدل دیگر، مدل یادگیری اجتماعی است، که بر تمایل کودکان به مدلسازی رفتارهای کمالگرایانه والدین شان تمرکز دارد. این مدل نشان می دهد که کودکان با مشاهده و تقلید از کمالگرایی والدین خود، ویژگی های کمالگرایانه آن ها را در خود پرورش میدهند؛ که این ممکن است به دلیل مواجهه مکرر با باورها و رفتارهای کمالگرایانه والدین یا تلاش برای کامل تر بودن مانند آن ها، رخ دهد.
علاوه بر «کمالگرایی» والدین، تحقیقات همچنین نشان می دهند که عوامل مهم دیگری نیز در رابطه با چگونگی تأثیر والدین بر رشد کمالگرایی در فرزندان وجود دارند، که عبارت اند از: سبک های دلبستگی، انتظارات والدین، کنترل والدین و به ویژه سبک های فرزندپروری. با این حال، نمیتوان فراموش کرد که رشد کمالگرایی شامل عوامل دیگری مانند محیط اجتماعی ـ فرهنگی، تعاملات با همسالان و دیگران (مثلاً معلمان، مربیان) و همچنین عوامل ذاتی کودک (مثلاً خلق و خو) نیز می شود.
والدین هلیکوپتری
اصطلاح والدین هلیکوپتری اولین بار در کتاب دکتر هیم جینات ( Haim Ginott ) در سال 1969 توسط نوجوانانی استفاده شده بود که می گفتند والدین شان مانند یک هلیکوپتر بالای سر آنها شناور هستند. برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، فرزندپروری هلیکوپتری، به سبکی از فرزندپروری اشاره دارد که در آن والدین بیش از حد بر فرزندان خود متمرکز هستند. آنها معمولاً به صورت بیش از حد، مسئولیت تجربیات فرزندانشان و به ویژه موفقیت ها یا شکست هایشان را می پذیرند.
عبارت فرزندپروری هلیکوپتری، اغلب برای والدینی اعمال می شود که به دانشآموزان دبیرستانی در کارهایی که به تنهایی قادر به انجام آن هستند کمک میکنند؛ به عنوان مثال، تماس با استاد در مورد نمرات کم شان، تنظیم برنامه کلاس یا مدیریت امور ورزشی؛ اما در واقع فرزندپروری با هلیکوپتر می تواند در هر سنی اعمال شود.
برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، در دوران کودکی، یک والدین هلیکوپتری ممکن است دائماً تمرکزشان روی کودک باشد، همیشه با او بازی کنند، رفتار او را هدایت میکنند و به او اجازه ندهند که زمانی برای تنهایی اش داشته باشند. در مقطع ابتدایی، والدین هلیکوپتری ممکن است: بکوشند سر در بیاورند که کودک چه معلم یا مربی خاصی دارد، دوستان و فعالیت های کودک را انتخاب کنند، یا همچنین کمک بیش از حدی را برای انجام تکالیف و پروژه های مدرسه ارائه دهند.
چرا پدر و مادر ها هلیکوپتری می شوند؟
ترس از عواقب و شکست ها
والدین ممکن است از طرد شدن فرزندشان از تیم ورزشی یا تجربه یک مصاحبه شغلی ناموفق او بترسند؛ به خصوص اگر احساس کنند که می توانستند کمک بیشتری انجام دهند.
احساس اضطراب
نگرانی میتواند والدین را به این باور برساند که با تمرکز و کنترل بیش از حد کودک، میتوانند فرزندشان را از آسیب دیدن یا ناامید شدن دور نگه دارند.
جبران بیش از حد
بزرگسالانی که در کودکی احساس می کنند مورد بی مهری قرار گرفته یا نادیده گرفته شده اند، ممکن است عکس این عمل را بر کودکان خود اعمال کنند؛ البته بیش از حد.
فشار از سوی والدین دیگر
گاهی اوقات، وقتی مشاهده میکنیم که سایر والدین بیش از حد «والدین» هستند یا والدین هلیکوپتری هستند، گویی آن ها ما را تحت فشار قرار میدهد تا ما نیز همین گونه باشیم. ما به راحتی ممکن است احساس کنیم که اگر خودمان را اندازه دیگران در زندگی فرزندانمان غرق نکنیم، والدین بدی هستیم؛ که خب این تصور اشتباهی است!
اثرات والدین هلیکوپتری بر کودکان
اثرات فرزندپروری هلیکوپتری عبارتند از:
کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس
مشکل اصلی فرزندپروری هلیکوپتری این است که نتیجه عکس می دهد! برداشتی که درگیر شدن بیش از حد والدین به بچه ها منتقل می کنند این است که: «والدین من به من اعتماد ندارند که این کار را به تنهایی انجام دهم». این برداشت به نوبه خود منجر به از بین رفتن اعتماد به نفس در فرزندان می شود.
مهارت های مقابله ای توسعه نیافته
برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، اگر والدین همیشه در کنار کودک هستند تا آشفتگی او را برطرف کنند یا در وهله اول از بروز مشکل جلوگیری کنند، کودک چگونه بیاموزد که با ناامیدی، از دست دادن یا شکست کنار بیاید؟ بر همین اساس، فرزندپروری هلیکوپتری می تواند منجر به رفتارهای ناسازگار با موقعیت ها شود.
افزایش اضطراب
یک مطالعه در سال 2014 که در مجله مطالعات کودک و خانواده منتشر شد، نشان داد که والدگری بیش از حد، با سطوح بالاتری از اضطراب و افسردگی کودک مرتبط است.
احساس استحقاق
کودکانی که همیشه زندگی اجتماعی، تحصیلی و ورزشی شان توسط والدین شان تنظیم شده است، عادت می کنند که همیشه همه چیز بر وفق مرادشان بوده و همیشه قرار است که موفق باشند؛ که این میتواند منجر به احساس «استحقاق» شود. یعنی فکر می کنند که همیشه استحقاق چیز های خوب را باید داشته باشند.
مهارت های زندگی توسعه نیافته
والدینی که همیشه کفش های کودک را می بندند، بشقابها را تمیز می کنند، ناهار را بسته بندی می کنند، لباسها را می شویند، و پیشرفت او را در مدرسه زیر نظر می گیرند ـ حتی پس از اینکه بچه ها از نظر ذهنی و جسمی قادر به انجام این موارد هستند ـ از تسلط یافتن بچهها به مهارت های گفته شده جلوگیری می کنند.
افراد کمالگرا ممکن است بیشتر مستعد فرزندپروری هلیکوپتری باشند!
افراد کمالگرا معمولا نه تنها برای خود بلکه برای فرزندانشان استانداردهای بالایی دارند. این کار از لحاظ رشدی نیز نادرست است. منظورم از نامناسب بودن از نظر رشدی، این است که کودک را در کارهایی کمک کنیم که او به راحتی می تواند خودش آن ها را انجام دهد.
با این کار از تسلط یافتن بچه ها به مهارت ها جلوگیری می شود. به عنوان مثال اگر باید 4 سالگی بند کفش اش را خودش ببندد، والدین همچنان تا 6 سالگی، بند کفش کودک را می بندند.
محققان دریافتهاند که فرزندپروری هلیکوپتری میتواند منجر به پریشانی روانی، خودشیفتگی، سازگاری ضعیف، مصرف الکل و مواد مخدر و تعداد زیادی از مشکلات رفتاری در بزرگسالان 18 تا 25 ساله شود.
برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، والدین کمالگرا ممکن است موفقیت فرزندان خود را بازتابی از خودشان بدانند و در ادامه ممکن است در تلاش برای دستیابی به نتایج «عالی» به فرزندپروری هلیکوپتری بپردازند.
آن ها می خواهند از طریق دستاوردهای فرزندانشان، سود روانی ببرند. آن ها می خواهند موفقیت های فرزندانشان را ببینند؛ زیرا این برای شان جلوه خوبی دارد. البته منظور این نیست که آنها به فرزندان خود اهمیت نمی دهند؛ قطعا می دهند! اما آن ها ارزش خود را با موفقیت های فرزندانشان می سنجند. این معیاری است که آن ها برای سنجش موفقیت خود به عنوان «والدین»، از آن استفاده می کنند.
دو مطالعه انجام شده اند که به ارتباط بین کمالگرایی و فرزندپروری بیش از حد پرداخته اند که نتایج هر دو در مجله روانشناسی زوج و خانواده: تحقیق و عمل، منتشر شده اند. یافته های هر دو مطالعه تأیید کرده اند که کمالگرایی در واقع با فرزندپروری هلیکوپتری مرتبط است.
«والدین مضطرب» نیز ممکن است مستعد فرزندپروری هلیکوپتری باشند!
برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، مهم است بدانیم چه چیزی باعث ایجاد انگیزه در انتخاب فرزندپروری هلیکوپتری می شود تا مداخلات موثر را برگزینیم. کمالگرایی تنها مشخصه ای نیست که می تواند به فرزندپروری هلیکوپتری یا والدگری بیش از حد منجر شود. تحقیقات نشان می دهند که بین فرزندپروری هلیکوپتری و پسر عموی نزدیکش رابطه وجود دارد: یعنی والدین مضطرب.
والدین مضطرب تمایل زیادی به نگرانی دارند و در مورد چیزهای بدی که ممکن است برای فرزندشان اتفاق بیفتد نشخوار فکری می کنند؛ بنابراین ایشان با ریسک گریزی شان، تبدیل به والدین هلیکوپتری می شوند.
البته صرفاً به این دلیل که فردی درگیر فرزندپروری مضطرب است، به این معنی نیست که او درگیر فرزندپروری هلیکوپتری نیز هست؛ بلکه فرزندپروری مضطرب یکی از مواد تشکیل دهنده فرزندپروری هلیکوپتری است و والدگری مضطرب گاهی اوقات می تواند منجر به فرزندپروری هلیکوپتری شود.
کلام پایانی
برای اینکه بدانیم والدین هلیکوپتری چه کسانی هستند، برای اینکه والدین هلیکوپتری کمالگرا بتوانند راه خود را تغییر دهند، ابتدا باید ارزش خود را مستقل از فرزندانشان بدانند. گاهی اوقات به ویژه در مادران، می بینیم که آنها کل جهان خود را به عنوان «مادر» تعریف می کنند؛ نه همسر، نه کارمند، نه علاقه مند، بلکه فقط «مادر». والدین باید یاد بگیرند که اهداف فرزندان شان را بپذیرند و برایشان فرصت کشف محیط را فراهم کنند. فرزندان به بیرون رفتن، کاوش، یافتن زندگی و جاه طلبی های خود نیاز دارند.