قله ی دورغین کمال: بررسی جنبه های مختلف کمال گرایی در روانشناسی

به این فکر کنید که شما ممکن است تمام زندگی تان در تلاش برای به دست آوردن «تر» و «ترین» های مختلفی باشید و حتی خودتان نسبت به آنها اگاهی نداشته باشید. بهتر شدن، موفق تر شدن، پولدارترشدن و … ، اهدافی خوب و مهم برای زندگی هستند؛ اما در راه رسیدن به این «تر» و «ترین» ها، دشمن خاموشی به نام «کمال گرایی» وجود دارد که گاهی در ظاهر یک دوست بر ما نمایان می شود.

برنه بروان(Brené Brown)، پژوهشگر و نویسنده معروف، تعبیر جالبی از معنی کمال گرایی دارد. او می گوید: (کمال گرایی می کوشد سپری در برابر درد سرزنش، قضاوت و شرمندگی باشد). در حقیقت، کمال‌ گرایی چیزی شبیه به تلاش برای بهترین بودن نیست؛ تلاش برای کامل بودن است. پس می توان گفت اگر هدف کامل بودن است، پیشرفتی حاصل نخواهد شد.

به هر حال اگر به درستی به کمال گرایی نزدیک شوید، آسیب رسان نخواهد بود. در این نوشتار نسبت به جنبه های خوب وبد کمال گرایی آشنا خواهیم شد؛ آن با این حال، جنبه تاریک کمال گرایی در اکثر مواقع بر جنبه روشن آن غالب است.

به طور کلی، من در این نوشتار به بررسی جنبه های مختلف و جالبی از معنی کمال گرایی خواهم پرداخت.

معنی کمال گرایی چیست؟

کمال گرایی در روان‌شناسی، سبک شخصیتی گسترده‌ای است که با نگرانی فرد و تلاش او برای بی‌عیب‌بودن و کمال مشخص می‌شود و با خود ارزیابی انتقادی و نگرانی در مورد ارزیابی دیگران همراه است.

به زبان ساده تر، معنی کمال گرایی این است که فرد، معیار ها و خواسته های سطح بالا را که در اکثر مواقع غیرقابل رسیدن هستند، را داشته باشد . بنابراین شخص، دائما در چرخه احساس گناه و خود سرزنشگری قرار می گیرد.

کمال گرایی در دنیا(با توجه به معنی کمال گرایی)

کمال گرایی در جوامع و به طور کلی در دنیا، در حال افزایش است (و این خوب نیست). فشار برای بهتر و بهتر شدن در جامعه، به یک پدیده فراگیر تبدیل شده است. کمال گرایی به ندرت باعث ایجاد رضایت شخصی می شود. ما در این مسیر به این کمال نمی رسیم؛ بلکه گاهی دچار ناامیدی می شویم.

مطالعه ای به نام کمال گرایی در طول زمان در حال افزایش است (Perfectionism Is Increasing Over Time)، نشان داد که جوانان و نوجوانان بیش از هر زمان دیگری تحت فشار هستند. کمال گرایی ناسالم بین آنها افزایش یافته و منجر به اختلالات خوردن، افسردگی، فشار خون بالا و افکار خودکشی شده است.

جوانان و فضای مجازی

فشار بی عیب و نقص ظاهر شدن برای جوانان، ناشی از میل آنها به دوست داشته شدن و تحسین شدن است. نیاز جوانان به راضی کردن دیگران در دوران امروزی به اوج خود رسیده است. به همین دلیل، رسانه‌های اجتماعی به فضایی برای رسیدن به کمال تبدیل شده‌است. باور غالب آنها این است که، هر چه تعداد لایک‌های بیشتری دریافت کنم، به احساس کامل بودن نزدیک‌تر می شوم.

فضای مجازی باعث می شود جوانان استانداردهای غیرمنطقی برای خود در نظر بگیرند و همچنین انتظارات غیرواقعی از دستاوردهای علمی و حرفه ای، ظاهر و دارایی خود ایجاد کنند. آن ها ناخودآگاه این عقیده را پذیرفته اند که زندگی خودشان و حتی دیگران باید کامل باشد.

کمال گرایان در جایگاه شغلی

کمال گراها، اغلب خود را با جزئیات بی معنی معطل می کنند و بیشتر از آنچه لازم است برای کارها وقت می گذارند. در نهایت، این موضوع، باعث می شود بهره وری آنها آسیب جدی ببیند. مشکل دیگر این است که کمال گرایان ممکن است اشتباهات خود را، در تلاش برای حفظ تصویری مافوق بشری بپوشانند.

در نتیجه، با توجه به معنی کمال گرایی، آن ها برای کار در مکان های پرخطر مناسب نیستند. محیط هایی مرتبط با انرژی هسته ای یا هواپیماهای جنگنده با فناوری پیشرفته، که در آن ها اشتباهات باید فوراً به اشتراک گذاشته شوند تا از فاجعه جلوگیری شود، مناسب این افراد نیستند.

به گفته گوردون فلت(Gordon flett)، کمال گرایی به ویژه برای ورزشکاران و افرادی که به طور منظم ورزش می کنند خطرناک است. آن ‌ها اغلب بیش از حد تمرین کرده و با فشار آوردن به بدن ‌شان، فراتر از ظرفیتشان ورزش می کنند.

ورزشکاران حرفه ای ممکن است برای مدتی از دام کمال گرایی در امان بمانند، اما به ناچار همه در زمین بازی یا خارج از آن، با موانعی مواجه می شوند. فلت می‌گوید: «حتی اگر قهرمان هم باشید، روزی یک بازی را می‌بازید یا مصدوم می‌شوید یا فقط با گذر زمان، عملکرتان افت می کند». ورزشکاران کمال گرا و حتی حرفه ای، در این شرایط، خود انتقادگری و افسردگی را تجربه می کنند.

کمال گرایی و آسیب های آن

در معنی کمال گرایی، کامل شدن و کامل ماندن، رویایی غیر ممکن است. دستیابی به آن امکان پذیر نیست؛ زیرا کمال گرایی در حقیقت وجود خارجی ندارد. بنابراین وقتی فردی برای چیزی دست نیافتنی تلاش کند،با گذر زمان دچار آسیب های روانی مختلفی خواهد شد.

انواع کمال گرایی(با نگاهی به معنی کمال گرایی)

اول از همه باید انواع مختلف کمال گرایی را برایتان شرح دهم. در حالی که همه ما درک کلی از کمال داریم، تحقیقات روانشناسی، ویژگی های شخصیتی افراد کمال گرا را به سه دسته تقسیم می کند:

1.کمال گرایی خودمدار:

به معنای تمایل به کمال طلبی از خود است. علی رغم هر میزان تحسینی که ممکن است از سوی افراد دیگر دریافت کنند، این کمالگرایان خودمدار، همیشه می توانند از خود ایراد بگیرند. با توجه به معنی کمال گرایی، این گروه به استانداردهای سختگیرانه پایبند هستند و در عین حال انگیزه قوی برای دستیابی به کمال و اجتناب از شکست را در خود حفظ می کنند.

2.کمال گرایی دگرمدار:

به این معنا که تمایل به کمال طلبی از افراد دیگر دارند. کمال گرایان دیگرمدار، معیارهای غیر واقعی ای را برای دیگران مانند همسر، دوستان یا همکاران خود تعیین می کنند. آن ها در ارزیابی عملکرد دیگران بسیار سفت و سخت هستند.

3.کمال گرایی جامعه مدار:

تمایل به این باور که دیگران یا همان جامعه از شما می خواهند که کامل باشید. آن ها احساس می کنند که دنیا از آنها انتظار دارد بی عیب و نقص باشند. در معنی کمال گرایی، بچه های کمال گرا در کلاس درس چیزهای جدید را امتحان نمی کنند؛ زیرا می ترسند احمق به نظر برسند.

3 ضربه کمال گرایی از نظر روانی

حال می خواهم به بررسی کمالگرایی و آسیب های آن در 3 بعد مختلف با توجه به معنی کمال گرایی بپردازم:

1.رابطه کمال گرایی با اختلالات مختلف روانی و اجتماعی

یافته‌های حاصل از دهه ‌ها پژوهش شخصیتی، می ‌گویند با وجود اینکه افراد کمالگرا اغلب دستاوردهای زیادی دارند، اما در معرض خطر اختلالات خوردن، اختلال وسواس فکری، افسردگی، طلاق و خودکشی نیز هستند. آن ها یک زندگی پر از اضطراب و ترس از شکست را می گذرانند. حتی زمانی که در کاری موفق می شوند، هرگز احساس رضایت نمی کنند.

وسواس آن ها، تمام جنبه های زندگی شان را در بر می گیرد. کمالگراها به ندرت فقط در مورد یک جنبه از زندگی خود وسواس دارند. آن ها در مورد همه چیز از اشتباه متنفرند. برای مثال، اگر بدن کاملی نداشته باشند، دچار اختلال خوردن می شوند. اگر ازدواج کاملی نداشته باشند، طلاق می گیرند.

این نوع تفکر همه یا هیچ را، پدیده فقط درست (just right) می نامند. اگر چیزی برای یک کمال گرا « کاملا درست» نباشد، ممکن است آن چیز دور انداخته شود. این توضیح، می تواند میزان بالای خودکشی را در میان کمالگرایان توضیح دهد. آن ها فکر می کنند که اگر زندگی کامل نباشد، پس بی ارزش است؛ پس از شر آن خلاص شدن، راحت ترین کار ممکن است.

2.کمال گرایی می تواند منجر به تنهایی شود.

مهم نیست که کمالگرایی چگونه خود را نشان می دهد، در هر صورت به مرور زمان به انزوای اجتماعی منجر می شود. فرد کمالگرا تمام تلاش خود را می کند تا انتظارات غیرواقع بینانه ای را که از خود داشته است، برآورده کند و این فرایند به خودی خود باعث دوری او از بقیه می شود.

گاهی اوقات آن ها خود را از دیگران دور میکنند فقط به این سبب که فکر می کنند توامندتر و برتر از بقیه هستند. بنابراین، «تنهایی» به یک نتیجه طبیعی برای آنها تبدیل می شود. (برای اطلاع بیشتر راجع به تنهایی، اینجا کلیک کنید)

3. کمال گرایی می تواند به راحتی به فرزندان انتقال یابد

در یک مطالعه، روانشناسان دریافتند افرادی که گزارش داده اند والدینی دارند که بی وقفه آنها را تشویق به بهتر شدن می کنند، بیشتر درانواع مختلف کمالگرایی درگیر هستند.

والدین سختگیر و بیش از حد انتقادی، فرزندان کمالگرا تربیت می کنند. به ویژه، والدین بیش از حد کنترل‌گر، بچه‌های خودانتقادگر و مطالبه‌گر تربیت می‌کنند، که ممکن است این فرزندان با گذشت زمان، دچار ناامیدی نسبت به خود بشوند. جالب است بدانید که به این نوع از والدین، «والدین سمی» گفته می شود.

10 نشانه برای کمال گرا بودن:

اگر تا اینجا با من همراه بودید، ممکن است از خود سوال کنید که آیا من هم یک کمالگرا هستم یا نه؟و اینکه چطور کمال گرایان اطراف خودم را تشخیص دهم؟ کمال گرایان بسیار شبیه افراد موفق هستند، اما با برخی تفاوت های کلیدی! در ادامه 10 خصلت گویای کمال گرایان، که ممکن است بتوانید آن ها را در خود یا افرادی که می شناسید تشخیص دهید را با هم بررسی می کنی:

1.تفکر همه یا هیچ

افراد کمال گرا، مانند افراد موفق، تمایل به تعیین اهداف عالی دارند و سخت برای رسیدن به آنها تلاش می کنند. با این حال، یک فرد موفق می تواند با انجام یک کار عالی و دستیابی به برتری (یا چیزی نزدیک به آن) راضی باشد، حتی اگر اهداف بسیار عالی او به طور کامل برآورده نشده باشند.

در حالی که کمال گرایان چیزی کمتر از کمال نمی پذیرند. «تقریبا کامل» برای آن ها به عنوان شکست در نظر گرفته می شود.برای همین یکی از ویژگی های اصلی کمال گرایان، داشتن سوگیری شناختی، آن هم از نوع تفکر «همه یا هیچ» است.(برای اطلاعات بیشتر راجع به این موضوع، اینجا کلیک کنید)

2.خودانتقادگری بالا

کمال گراها در مقایسه با افراد موفق، بیشتر از خود و دیگران انتقاد می کنند. در حالی که افراد موفق به دستاوردهای خود افتخار می کنند و تمایل دارند از دیگران حمایت کنند، کمال گرایان تمایل دارند اشتباهات و نقص های خود و دیگران را تشخیص داده و آشکار کنند.

آن ها فقط به عیوب نگاه می کنند و به سختی به جنبه های مثبت هر چیز توجه می کنند. وقتی شکستی برای آنها اتفاق می افتد، نسبت به خود و دیگران، قضاوت سختگیرانه ای دارند.

3. احساس تحت فشار بودن به دلیل ترس

افراد موفق تمایل دارند به دلیل علاقه واقعی به آن هدف، به سمت اهداف خود کشیده شوند. آنها از هر قدمی که در مسیر درست برداشته می شود، خوشحال هستند. از سوی دیگر، افراد کمال گرا تمایل دارند از ترس نرسیدن به اهداف خود، به سمت اهداف، سوق داده شوند. در حقیقت، این ترس است که آن ها  را به سمت رسیدن به هدف هدایت می کند.

4.داشتن استانداردهای غیرواقعی

اهداف یک انسان کمال گرا، همیشه معقول نیستند. آن ها اغلب اهداف اولیه خود را دور از دسترس قرار می دهند.به طوری که حتی از سطح توانایی و دانش آنها بالاتر و سخت تر باشد. طبیعتا این باعث می شود که در تعقیب اهدافشان ناامید و شکست خورده باشند.

5. تمرکز صرف بر روی نتایج

افراد موفق می توانند از روند رسیدن به یک هدف، به همان اندازه رسیدن واقعی به هدف لذت ببرند. برعکس، نسبت به معنی کمال گرایی،آن ها هدف را می بینند نه چیز دیگری. آن ها آنقدر نگران رسیدن به هدف و اجتناب از شکست وحشتناک هستند که نمی توانند از روند رشد خود و تلاش در جهت آن، لذت ببرند.

6. احساس افسردگی در اثر اهداف محقق نشده

کمال گراها نسبت به افراد موفق، بسیار کمتر شادی و احساس راحتی را تجربه می کنند. در حالی که افراد موفق می توانند نسبتاً به راحتی از ناامیدی عقب نشینی کنند. کمالگرایان،با توجه به معنی کمال گرایی، تمایل دارند خود را شکست خورده نشان دهند و زمانی که انتظارات بالایشان برآورده نمی شود در احساسات منفی غوطه ور شوند. درنتیجه به دلیل نرسیدن به اهداف خود دچار احساس افسردگی می شوند.

7.ترس از شکست

کمال گراها بسیار بیشتر از افراد موفق از شکست می ترسند. از آنجا که آنها حساب بسیار زیادی روی نتایج کارشان باز می کنند و از چیزی کمتر از کمال مورد نظرشان، بسیار ناامید می شوند، شکست به یک چشم انداز بسیار ترسناک برای آنها تبدیل می شود. و حتی این موضوع باعث می شود که از شروع کار جدید امتناع کنند.

8.اهمال کاری

ممکن است فکر کنید که تضاد و تناقضی بین کمالگرایی و اهمال کاری وجود دارد اما جالب است بدانید که از نتایج مهم کمال گرایی همین اهمالکاری و به تعویق انداختن کارها است. به طوری که این دو ویژگی  دست به دست هم می دهند تا یک شخص را از رسیدن به اهدافش بازدارند.

از دلایل مهم این اتفاق این است که، کمال گراها از ترس شکست خوردنشان، گاهی چنان نگران انجام کاری می شوند که بی حرکت شده و اصلاً نمی توانند کاری را حتی شروع کنند؛ پس انجام آن کار را به تعویق می اندازند. به تعویق انداختن کارها می تواند منجر به احساس شکست بیشتر شود و چرخه معیوب و فلج کننده کمالگرایی را تداوم بخشد.

9.رفتار با حالت دفاعی

از آنجایی که یک عملکرد کمتر از ایده آل با در نظر گرفتن معنی کمال گرایی برای آن ها بسیار دردناک و ترسناک است، این افراد، تمایل دارند به انتقادات دیگران حتی انتقادات سازنده پاسخ دفاعی بدهند. اما از سوی دیگر، افراد موفق می توانند انتقاد را به عنوان اطلاعات ارزشمندی برای کمک به عملکرد آینده خود ببینند.

10.عزت نفس پایین

افراد موفق از عزت نفس کافی برخوردار هستند اما در مورد کمال گراها اینطور نیست. در معنی کمال گرایی،آن ها تمایل زیادی به خود انتقادی و ناراضیتی از خود دارند و در نتیجه به مرور دچار عزت نفس پایین می شوند.

آن ها همچنین امکان دارد که دچار تنهایی و انزوا شوند؛ زیرا ماهیت انتقادی بودن آنها می تواند دیگران را نیز دور کند. که این می تواند منجر به کاهش عزت نفس شود. در نهایت، این کمبود می تواند تأثیر جدی بر روی تصویر فرد از خود و رضایت کلی اش از زندگی داشته باشد.

در پایان

رسیدن به کمال یا همان کامل بودن، مقصدی خیالی است. چون تا به حال در دنیای واقعی کسی نتوانسته کامل و بی عیب و نقص باشد. کمال گرایی سخت ترین دشمن درونی است که باید سعی کنید تا آن را شکست دهید.

کمال گرایی همچون شمشیری دولبه است. به این معنا که هم روی خوب دارد و هم روی بد. در تمام این نوشتار منظور من از کمال گرایی، کمال گرایی افراطی است که می تواند عملکرد ما و زندگی ما را مختل کند. با داشتن آگاهی از جنبه های مختلف آن، می توانیم روی تاریک کمالگرایی را در کنترل خود قرار دهیم و حتی آن را از بین ببریم.