موقع تماشای شخصیت آلتران در فیلمهای مارول، فکر میکردم دههها باید طی شود تا اینچنین فناوری پیشرفته‌ای توسعه یابد؛ اما طی یک سال گذشته، چت جیپیتی (Chat GPT) دنیای مجازی انسانها را در دست گرفت و بار دیگر به ما ثابت کرد که پیشرفت فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی (AI) سرعتی ماورای تصور ما دارد!
هوش مصنوعی (AI) یکی از پدیدههای نوظهور و تحولآفرین عصر حاضر است که در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد. یکی از حوزه‌های مهم و حساس که هوش مصنوعی می‌تواند نقش بسزایی در آن داشته باشد، جذب و استخدام منابع انسانی مناسب و متخصص است. جذب و استخدام منابع انسانی، از جمله حوزه‌های فعالیت روانشناسان صنعتی و سازمانی است. پس در این نوشتار، برای درک بیشتر کاربرد هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی، با مانگ همراه باشید.
بخش های نوشتار
استفاده از هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی
جذب و استخدام منابع انسانی یک فرایند پیچیده و زمانبر است که شامل مراحل مختلفی از جمله آگهی استخدام، فیلترکردن رزومه‌ها، انجام مصاحبه، گزینش نهایی و پذیرش است. در این فرایند، باید به عوامل متعدد و متغیری همچون نظرات، رفتارها، نقاط قوت و ضعف، تطابق با فرهنگ سازمان، نظرات سایرین و سایر منابع توجه شود. هوش مصنوعی با قابلیت‌های خود در پردازش داده‌های بزرگ و پیچیده، تحلیل الگوها، تولید خروجی‌های منطقی و خلاقانه، به صورت خودکار یا با کمک انسان، می‌تواند در تسهیل و بهبود فرایندهای جذب و استخدام نقش مثبت و مؤثر داشته باشد.
برای درک بهتر موضوع هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی، لازم است به برخی از راهکارهای عملی که هوش مصنوعی در این زمینه ارائه می دهد، با دقت بیشتری نگاه کنیم. در ادامۀ نوشتار هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی، به برخی از این راهکارها با جزئیات بیشتر خواهیم پرداخت.
آگهی استخدام
یکی از مراحل اولیۀ جذب و استخدام منابع انسانی، طراحی و منتشرکردن آگهی استخدام است. آگهی استخدام باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند توجه متقاضیان مناسب را برای شغل مورد نظر جلب کند. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های موجود در بازار کار، نظرات متقاضیان، رفتارهای آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی و سایر منابع، به سازمان‌ها کمک کند تا آگهی‌های استخدام خود را به صورت بهینه، جذاب و هدفمند طراحی و منتشر کنند. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل عبارات کلیدی، سطح تحصیلات، سابقۀ کار، مهارت‌ها و سایر اطلاعات مربوط به شغل، آگهی استخدام را با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق (Deep Learning)، به صورت خودکار نوشته و بهینه‌سازی کند.
هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با شناسایی پروفایل‌های مناسب برای هر شغل، آگهی‌های استخدام را به‌صورت خودکار به کارجویان پیشنهاد دهد. چیزی که در بخش «فرصت‌های شغلی پیشنهادی» در وب‌سایت جابینجا مشاهده می‌کنیم، نمونه‌ای از پیوند هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی است.
غربال کردن رزومه‌ها
یکی از مراحل دشوار و زمانبر جذب و استخدام منابع انسانی، غربال کردن رزومه‌های دریافت‌شده است. در این مرحله، باید از بین صدها یا حتی هزاران رزومه، بهترین متقاضیان را بر اساس ملاکهای تعیینشده توسط سازمان، انتخاب کرد. این کار به‌صورت دستی، بسیار خستهکننده و خطاپذیر است. هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین (Machine Learning)، رزومه‌های دریافت‌شده را بر اساس ملاکهای مشخص‌شده توسط سازمان، غربال و رتبه‌بندی کند.
هوش مصنوعی می‌تواند علاوه‌بر سطح تحصیلات، سابقۀ کار، مهارت‌ها و سایر اطلاعات قابل قبول، به عوامل دیگری همچون: سبک نگارش، تطابق با فرهنگ سازمان، شخصیت و رفتار متقاضی توجه کند. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing)، رزومه‌های درحال‌حاضرنگارش‌شده را با الگوهای ازپیش‌نگارش‌شده (Pre-Written Templates) بازبینی کند و نقط قوت و ضعف آن‌ها را تشخیص دهد.
هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های تحلیل احساسات (Sentiment Analysis)، نظرات و احساسات متقاضی را در شبکه‌های اجتماعی، وبسایتها، وبلاگها و سایر منابع بررسی کند و بر اساس آن‌ها به ارزیابی تطابق کارجو با فرهنگ سازمان بپردازد.
انجام مصاحبه
یکی از مراحل حساس و مهم جذب و استخدام منابع انسانی، انجام مصاحبه با متقاضیان است. در این مرحله، باید به صورت حضوری یا آنلاین با متقاضیان گفت‌وگو نمود و توانایی‌ها، مهارت‌ها، نقاط قوت و ضعف، و تناسب وی با شغل و سازمان، مورد ارزیابی قرار گیرد. انجام این کار به‌شیوۀ سنتی، نیاز به حضور منابع انسانی متخصص، زمان بسیار و هزینه‌های گزاف دارد. هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از سامانه‌های تشخیص چهره، صدا و گفتار، به صورت آنلاین یا حضوری با متقاضیان مصاحبه کند و با تحلیل صورت، لحن صدا، گزینش کلمات، بیان احساسات و سایرعلائم غیرکلامی متقاضی، به ارزیابی توانایی‌ها، مهارت‌ها، نقاط قوت و ضعف و تناسب ایشان با شغل و سازمان بپردازد.
هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با پرسیدن سوالات مناسب و چالشبرانگیز، به اندازهگیری قدرت تحلیل، خلاقیت، تصمیم‌گیری و حل‌مسئله متقاضی کمک کند. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های پرسش و پاسخ (Question Answering)، سوالات شفاهی یا کتبی را به صورت خودکار پاسخ دهد.
گزینش نهایی
یکی از مراحل نهایی جذب و استخدام منابع انسانی، گزینش نهایی متقاضیان است. در این مرحله، باید بر اساس داده‌های به دست‌آمده از مراحل قبلی، بهترین متقاضیان را بر اساس شاخصهای کمی و کیفی انتخاب کرد. هوش مصنوعی می‌تواند از داده‌های بهدستآمده از مراحل قبلی استفاده کرده و در گزینش نهایی متقاضیان بر اساس شاخصهای کمی و کیفی سودمند باشد. هوش مصنوعی می‌تواند با مقایسۀ نمایه (Profile) متقاضی با نیازها و اهداف سازمان، به تعیین درجۀ اولویت و تناسب وی با شغل بپردازد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با تحلیل بازار کار و رقابت، به تعیین حقوق و مزایای مناسب برای متقاضی کمک کند.
مزایای استفاده از هوش مصنوعی در جذب و استخدام منابع انسانی
حالا که در مورد کاربرد هوش مصنوعی و استخدام بیشتر می‌دانیم، بهتر است نگاهی به نقاط مثبت استفاده از هوش مصنوعی در جذب و استخدام منابع انسانی بیندازیم.
افزایش سرعت و دقت
هوش مصنوعی می‌تواند با خودکارسازی (Automation) فرایندها، به افزایش سرعت و دقت جذب و استخدام منابع انسانی کمک کند. هوش مصنوعی می‌تواند با پردازش هزاران رزومه و انجام مصاحبه در زمان کم، به شناسایی بهترین متقاضیان بپردازد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با حذف عامل انسانی، خطاها، سوگیری‌ها، تعصبات و سوءاستفاده در فرایند جذب و استخدام منابع انسانی را کاهش دهد.
کاهش هزینه
هوش مصنوعی می‌تواند با کاهش نیاز به واحد منابع انسانی سازمان، فضای فیزیکی، زمان و سایر منابع مورد نظر در جذب و استخدام منابع انسانی، در کاهش هزینه‌های مربوط به این فرایند سودمند باشد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند با افزایش کارآمدی و کارایی فرایندها، در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند. تمامی این‌ها به افزایش بهره‌وری سازمان منجر خواهند شد.
افزایش رضایت
هوش مصنوعی می‌تواند با افزایش رضایت سازمان‌ها و متقاضیان از طریق افزایش روایی (Validity)، پایایی (Reliability)، کاربرد (Utility) و انصافِ (Fairness) این فرایند، در جریان جذب و استخدام منابع انسانی نقش مهمی ایفا کند.
چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی
هوش مصنوعی با وجود مزایایی که دارد، چالش‌هایی را نیز در بر دارد که باید به آن‌ها هم توجه کرد. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
نیاز به داده‌های کمی و کیفیِ کافی
هوش مصنوعی برای یادگیری و بهبود عملکرد خود، به داده‌های کمی و کیفی کافی نیاز دارد. اگر داده‌های مورد استفاده توسط هوش مصنوعی ناقص، نادرست، منسوخ یا مغایر با قوانین و اخلاق حرفه‌ای باشند، ممکن است باعث ایجاد خطاها، سوگیری‌ها، تعصبات و سوءتفاهم‌هایی در فرایندهای جذب و استخدام نیروی انسانی شوند. بنابراین، باید از کیفیت و امنیت داده‌های مورداستفاده توسط هوش مصنوعی اطمینان حاصل کرد.
نیاز به نظارت و کنترل
هوش مصنوعی با وجود قابلیت‌های خود، همچنان قادر به عملکرد کاملا مستقل نیست و همواره به نظارت و کنترل انسانی نیاز دارد. در صورتی‌که هوش مصنوعی بدون دستورالعمل‌های صحیح و شفاف، به تصمیم‌گیری در مورد جذب و استخدام منابع انسانی بپردازد، ممکن است باعث ایجاد مشکلات حقوقی، اخلاقی و فرهنگی شود. بنابراین، باید از قابل‌فهم‌بودن و قابلیت پاسخگویی هوش مصنوعی و استخدام منابع انسانی اطمینان حاصل کرد.
نیاز به آموزش و تغییر
هوش مصنوعی برای گسترش و بهبود عملکرد خود، به آموزش و تغییر نیاز دارد. هوش مصنوعی باید با تغییرات محیط، نظرات، رفتارها و نیازهای سازمان‌ها و متقاضیان همگام شود. سازمان‌ها و متقاضیان کار نیز باید با تغییرات هوش مصنوعی همگام شوند. اگر هوش مصنوعی بدون به‌روزرسانی به فعالیت خود ادامه دهد، ممکن است باعث افت کارآمدی و رضایت در فرایندهای جذب و استخدام منابع انسانی شود.
بالاخره هوش مصنوعی، آری یا خیر؟
به طور خلاصه، هوش مصنوعی یک فناوری پیشرفته و قدرتمند است که می‌تواند در جذب و استخدام منابع انسانی، خدمات و راهکارهایی جدید و خلاقانه ارائه دهد. هوش مصنوعی می‌تواند با خودکارسازی فرایندها، به افزایش سرعت و دقت، کاهش هزینه، افزایش رضایت و بهبود کارآمدی در جذب و استخدام منابع انسانی کمک کند. البته، هوش مصنوعی نباید به عنوان جایگزین انسان در نظر گرفته شود، بلکه باید به عنوان یک همکار و همراه انسان انگاشته شود. هوش مصنوعی همچنان به نظارت، کنترل، آموزش و تغییر انسان نیاز دارد. بنابراین، باید با استفادۀ هوشمندانه و مسئولانه از هوش مصنوعی، به سود خود، سازمان و جامعه عمل کرد.
