والدین آیینه فرزندان خود هستند. در رابطه با نقش پررنگ والدین در شکل گیری عزت نفس کودکان و دلیل اهمیت سبک رابطه والدین و فرزند، در نوشتار قبلی خودم ( برای مطالعه این نوشتار اینجا را کلیک کنید) صحبت کردم. در این نوشتار و نوشتار های بعدی به معرفی تکنیک ها و روش های تقویت عزت نفس کودک می پردازم:
بخش های نوشتار
کودکت را ببین
یکی از روش های تقویت عزت نفس کودک، دقیق تر دیدن کودک است؛ که انجام آن آسان نیست. ترس ها و آرزوهای والدین مانع از این می شوند که والدین کودکشان را دقیق تر ببینند و با آن ها رابطه ای لذت بخش برقرار کنند. منظور از دقیق تر دیدن کودک چیست؟ پسر شما ممکن است شما، همسرتان یا کودک دیگری را به یادتان بیاورد. همچنین شما، در رابطه با اینکه دخترتان باید چگونه باشد یا آرزو دارید چگونه رفتار کند، قوانین و تصورات خاص خودتان را دارید.
حال زمانی که بتوانید کودک خود را با عینک واقعیت نگاه کنید، رابطه لذتبخش تری خواهید داشت که شامل انتظارات معقول تر و تضاد های کمتری خواهد بود. همچنین ایجاد چنین رابطه ای، به رشد عزت نفس در فرزندتان منتهی می شود. حال سوالی که مطرح می شود این است: چگونه می توانم کودکم را دقیق تر ببینم و به بالا بردن عزت نفس او کمک کنم.
روش های تقویت عزت نفس کودک اول
از روش های تقویت عزت نفس کودک، این است که ببینید کودک شما چه توانایی یا استعداد ویژه ای دارد؟ آیا به همان میزان که به ضعف های او توجه می کنید، توانایی های اورا هم زیر نظر دارید؟ شما با تقویت کردن و پرورش دادن این استعدادها، در واقع به فرزندتان کمک کرده اید تا ویژگی های خاص خود را بشناسد.
روش های تقویت عزت نفس کودک دوم
یکی دیگر از روش های تقویت عزت نفس کودک، این است که رفتار کودک خود را با در نظر گرفتن خصوصیات او، بهتر درک کنید. برای مثال: کمرویی ذاتی او را با بی اعتنایی، و یا نیاز او به خلوت گزینی را با طرد شدن از سوی همسالان اشتباه نگیرید. هر گاه رفتارها با توجه به خصوصیات فردی در نظر گرفته شوند (حتی رفتارهای منفی)، قابل درک و پیش بینی خواهند شد.
روش های تقویت عزت نفس کودک سوم
دیدن دقیق کودک به شما کمک می کند، فقط روی تغییر رفتار هایی تمرکز کنید که مهم است تغییر کنند؛ یعنی رفتارهایی که به او آسیب می زنند، او را منزوی می کنند و یا برای خانواده مخرب هستند.
روش های تقویت عزت نفس کودک چهارم
کودکی که احساس می کند والدینش او را واقعا می بینند و درک می کنند، می تواند خودش باشد. چنین کودکی مجبور نیست به خاطر ترس از طرد شدن، بخش هایی از وجود خود را مخفی کند. اگر بتوانید همه چیز کودک، اعم از خوب و بد او را مورد پذیرش قرار دهید، او خواهد توانست خود را بپذیرد. همین پذیرش خویش است که سنگ بنای عزت نفس خوب می باشد.
تمرین: کودک شما کیست؟
این تمرین به شما کمک می کند کودک خود را دقیق تر ببینید و به آنچه کشف می کنید، معنا بدهید.
روش های تقویت عزت نفس کودک اول
طی یک هفته، توصیفی از فرزندتان تهیه کنید. بیایید تصور کنیم که این توصیفات را برای کسی می نویسید که هیچ شناختی از کودک شما ندارد و تا به حال نیز اورا ندیده است. لطفا در توصیف خود به همه جوانب کودک، اعم از جسمانی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی توجه کنید. عملکرد دختر شما در مدرسه چگونه است؟ وقتی تنهاست، دوست دارد چه کار کند؟
پسر شما را چه چیزی خشمگین و چه چیزی خوشحال می کند؟ در چه کاری بهترین و در چه کاری بدترین است؟ او چگونه نیازهای خود، مثلا نیاز به امنیت، محبت یا توجه را بر آورده می کند؟ تحمل کدام ویژگی یا رفتار او برای شما دشوار است؟ چه ویژگی های خاصی دارد؟ اگر آزاد باشد بهتر عمل می کند یا اگر تحت نظارت باشد؟ او نظم را ترجیح می دهد یا در هم ریختگی را؟ او از موسیقی لذت می برد یا ورزش، کتاب خواندن، نقاشی یا ریاضی؟
توصیف را تا آنجا که می توانید با جزئیات بنویسید و طی هفته، مطالبی را به آن اضافه کنید. در طول این مدت خواهید دید درباره کودک خود آنقدر عمیق فکر می کنید و او را چنان با دقت می بینید که بی سابقه بوده است. ممکن است ویژگی هایی را کشف کنید که هرگز به آنها توجهی نداشته اید یا نظر خود را در موردی تغییر دهید.
مثال
مادری که دائما پسر خود را «سر به هوا» می دانست، فهمید که این نگاه به کودکی فرزندش بر می گردد؛ زمانی که پسرش در کودکی فراموش می کرد درب خانه را ببندد، در انجام تکالیفش اشتباه می کرد و یا ناهارش را فراموش می کرد. مادر هنگام نوشتن توصیف متوجه شد که چقدر پسرش تغییر کرده است. مادر فهمید که هنوز تحت تاثیر افکار گذشته خود از فرزندش است؛ افکاری که نظر او را در زمان حال، تحت تاثیر قرار داده است. برای دقیق تر و همه جانبه تر شدن توصیفتان، از افرادی که فرزندتان را می شناسند کمک بگیرید؛ مثل معلمان یا دوستان او.
روش های تقویت عزت نفس کودک دوم
حالا توصیف را بخوانید و زیر ویژگی های مثبت و منفی که ذکر کرده اید، خط بکشید. از این ویژگی ها، دو فهرست را استخراج کنید. در یک فهرست همه خصوصیات و علایق مثبت، استعداد ها، توانایی ها و جبنه هایی که مایل هستید آن هارا پرورش دهید را در بیاورید. در فهرست دوم، خصوصیات منفی، نقاط ضعف، مشکلات بالقوه و عادت های نامطلوب فرزندتان را ذکر کنید.
بررسی ویژگی های مثبت
ابتدا فهرست ویژگی های مثبت فرزندتان را بخوانید و دو یا سه مورد که می خواهید همین حالا آن ها را تقویت کنید، انتخاب کنید (این موارد باید واقعا نقاط قوتی باشند که در او وجود دارند، نه ویژگی هایی که آرزو می کنید در او بودند). پس از انتخاب این ویژگی ها، باید به تقویت آنها بپردازید؛ یعنی هربار که رفتار مورد نظر را در فرزندتان دیدید، اورا تحسین کنید، به او پاداش دهید و یا صرفا نشان دهید که متوجه رفتارش شده اید.
با این کار، احتمال اینکه فرزندتان بخواهد رفتار مزبور را تکرار کند، افزایش می یابد. تقویت ویژگی هایی که واقعا مثبت هستند، روش مهمی در پرورش عزت نفس است.
برای تقویت ویژگی های مثبت فرزندم چه کارهایی می توانم بکنم؟
روش های تقویت عزت نفس کودک اول
در موقعیت های مختلف، به مواردی که فرزندتان، توانایی هایش را به نمایش می گذارد، توجه کنید. او در مدرسه چگونه توانایی هایش را نشان می دهد؟ در خانه چطور؟ این ها را به او یادآوری کنید. کودک شما ممکن است نتواند توانایی های خودش را ببیند. یک مثال از این یادآوری ها می تواند اینگونه باشد: «تو واقعا مسائلت را خوب حل می کنی»
روش های تقویت عزت نفس کودک دوم
در موقعیت های متعدد، فرزندتان را تحسین کنید.(در مقابل دیگران، او را به خاطر توانایی هایش تشویق کنید)
روش های تقویت عزت نفس کودک سوم
فرصت های فراوانی فراهم کنید تا فرزندتان توانایی هایش را بروز دهد. او به فرصت های زیادی نیاز دارد تا توانایی های خودش را اثبات کند، آنها را پرورش دهد و تقویت کند و از آن ها مطمئن شود. کودکان برای پرورش هر توانایی نیاز به تمرین زیادی دارد؛ چه شنا کردن باشد، چه فکر کردن یا خواندن و نوشتن.
این سه مرحله باعث تقویت رفتار مثبت می شوند و از روش های تقویت عزت نفس کودک می باشند. هرگاه مراحل فوق را انجام دهید، کودکتان یاد خواهد گرفت برای استعداد های خود ارزش قائل شود. در این صورت، حتی وقتی در حوزه های دیگرچندان موفق نباشد، همچنان احساس خوبی به کلیت خودش خواهد داشت؛ زیرا می داند در زمینه های خاص خود کاملا برجسته است. پس انتخاب خودتان بعد از تقویت دو تا از ویژگی های مثبت نوشته شده در فهرست، به سراغ دیگر ویژگی های مثبت او بروید و آنها را در فرزندتان پرورش دهید.
شما با انجام این روش از روش های تقویت عزت نفس کودک، راحت تر ویژگی های مثبت فرزند خود را در طول روز شناسایی می کنید و هم شما به این رویه عادت خواهید کرد و هم فرزندتان به دیدن صفات مثبت خود عادت می کند. به همین شکل صداهای والد درونی شده او، یعنی همان صداهایی که عزت نفس را پرورش می دهند یا آن را تخریب می کنند، صداهایی گرم و آکنده از تحسین و تایید خواهند شد.
بررسی ویژگی های منفی
هرکاری که کودک می کند، در جهت تلاش برای برآوردن نیاز های خود است؛ چه رفتار مزبور قابل قبول باشد یا نباشد. کودکی که با خواهر و برادرش دعوا می کند، لجبازی می کند یا پرخاشگری می کند، به چیزی نیاز دارد! آن چیز می تواند توجه یا محبت بیشتر، یا نیاز به دریافت فشار کمتر باشد. دختری که غر می زند، ممکن است نیاز داشه باشد مادرش برای لحظه ای فقط به او توجه کند.
با توجه به نکات مطرح شده، این تمرین را انجام دهید. برای هر یک از مواردی که در فهرست ویژگی های منفی وجود دارد، این سه سوال را از خود بپرسید:
- این رفتار حاکی از چه نیازی است؟
- آیا این رفتار هیچ ویژگی مثبتی را نشان می دهد؟
- چگونه می توانم به فرزندم کمک کنم ویژگی مثبت فوق را نشان دهد و نیاز هایش را به شکل بهتری برآورده سازد؟
برای مثال، والدین سام می دیدند او به سختی می تواند آرام بنشیند تا تکالیفش را انجام دهد. او همیشه در حال جنب و جوش و سر و صدا بود، با خواهرش دعوا می کرد، یا به هر بهانه ای از جا بلند می شد و راه می افتاد. این رفتارهای سام حاکی از چه نیازی بودند؟ او انرژی جسمانی و روانی خیلی زیادی داشت.
برای او نشستن به مدت طولانی کار سختی بود؛ پس بعد از یک روز خسته کننده در مدرسه «نیاز» داشت تا در خانه کمی شلوغ کاری کند. والدین سام سعی کردند به جای اینکه انرژی فراوان او را مشکل ساز ببینند، آن را سرمایه ای ببینند که باید در جهت مثبتی مورد استفاده قرار گیرد.
آنها فکر کردند اگر بعد از مدرسه سام فرصت تحرک بیشتری داشته باشد، شاید بهتر بتواند بعد از شام برای انجام تکالیف مدرسه آرام بنشیند. پس او را در کلاس فوتبال ثبت نام کردند و نتیجه این بود که در این کلاس، جنب و جوش سام مورد تحسین واقع شد و موفقیت او در این ورزش به او اعتماد به نفس بیشتری داد.
همچنین عمل کردن به این روش، از روش های تقویت عزت نفس کودک، به بالا بردن عزت نفس سام کمک بسیاری کرد. افزون بر این ها والدین او در بین انجام تکالیف، چند نوبت استراحت برایش در نظر گرفتند تا بتواند هربار که سراغ تکالیفش می آید، تمرکزش بیشتر باشد.
سخن آخر
اگر فکر می کنید که رفتارهای کودکتان ـ چه برای خودش چه دیگران ـ آسیب زا می باشد و این رفتار را در مدرسه یا در مکان های دیگر نیز بروز می دهد، کمک گرفتن از یک متخصص، روانشناس کودک و یا بازی درمانگر، می تواند به بهبود نشانه های کودکتان کمک کند. امیدوارم تکنیک های مطرح شده در این نوشتار در رابطه با روش های تقویت عزت نفس کودک، به بهبود نگاه شما به فرزندتان و بهتر شدن بینش خود او به توان مندی ها و نقاط مثبتش، بیانجامد. همچنین در نوشتار بعدی نیز به معرفی ادامه تمارین و روش های تقویت عزت نفس کودک می پردازم.
