در نوشتار قبلی، به آموزش بخش اول راه های افزایش عزت نفس در کودکان، پرداختم. در این نوشتار به تفصیل، به آموزش دیگر راه های افزایش عزت نفس در کودکان، همراه با مثال، می پردازم. (برای کسب دانش بیشتر در رابطه با چگونگی تاثیر والدین بر عزت نفس کودک و ویژگی های افرادی که عزت نفس پایین دارند، اینجا کلیک کنید.)
بخش های نوشتار
1) اولین مورد از راه های افزایش عزت نفس در کودکان: گوش کردن
چرا این مبحث درراه های افزایش عزت نفس در کودکان، انقدر مهم است؟ کم نیستند مادر و پدرهایی که به دلیل مشغله های کاری یا عدم داشتن آگاهی لازم در این حیطه، توانایی لازم برای خوب «گوش دادن» را ندارند؛ اما لازم است یادآور شوم که وقتی کار خود را متوقف می کنید تا به حرف های کسی گوش دهید، به او می گویید: «تو مهم هستی و آنچه می گویی برای من مهم است».
چگونه باید به کودک گوش کرد؟
در این قسمت روش هایی برای بالا بردن مهارت گوش دادن به فرزندتان را یادآور می شوم.
اول/ مطمئن شوید که کاملا آماده شنیدن هستید.
دوم/ تمام توجه خود را روی سخنان فرزند خود متمرکز کنید.
سوم/ از آنچه تمرکزتان را بر هم می زند، اجتناب کنید.
برای مثال اگر تلفن زنگ خورد یا کسی خواست با شما صحبت کند، حتما به این موضوع اشاره کنید که «الان منو سپهر داریم صحبت می کنیم، نیم ساعت دیگر به سراغ شما خواهم آمد».
چهارم/ شنونده فعالی باشید
سوال کنید؛ حرف او را با بیان دیگری تکرار کنید؛ ارتباط چشمی خود را با او حفظ کنید. همه این نشانه ها به فرزندتان می فهمانند به داستانی که تعریف می کند علاقه مندید؛ برای مثال، اسم دوستان او را به خاطر بسپارید و از او بپرسید اتفاقی که دیروز برایش افتاد، بلاخره به کجا کشید.
پنجم/ فرزندتان را به سخن گفتن دعوت کنید.
گاهی لازم است شما با پرسیدن سوال، باب گفت و گو را باز کنید و از پاسخ های او برای پیش بردن مکالمه استفاده کنید. این خود از روش های افزایش عزت نفس کودک است؛ چرا که شما با این کار، اهمیت صحبت های او را برایش یادآور می شوید.
2) دومین مورد از راه های افزایش عزت نفس در کودکان: پذیرش هیجانات منفی کودک
قطعا برای یک پدر یا مادر، دیدن غم یا خشم فرزندش، ناراحت کننده است. مثل زمانی که فرزندتان در برابر خواسته تان مقاومت می کند و با خشم می گوید: «دوست ندارم اتاقم را جمع کنم». زمانی که کودکتان دچار احساسات غم و .. است، ساده ترین راهی که به ذهن والد می آید، قطع کردن صحبت او است؛ ولی واقعیت این است که بهترین روش این است که به او یاد بدهید، احساسات خودش را به رسمیت بشناسد .هرگز نباید با برچسب زدن به احساساتش، یا وادار کردن آن ها به انکار یا فرخوردن خشم خود، مانع بروز احساسات آن ها شوید.
انکار کردن احساسات کودک (دستت درد نمی کند/ این فقط یک ضربه ملایم بود)؛ گفتن اینکه چه احساسی «باید» داشته باشد (تو باید برادرت را دوست داشته باشی)؛ مقایسه کودک با دیگران (دوستت را ببین این کار زشت را نمی کند)؛ پاسخ طعنه آمیز (وای چقدر نی نی کوچولو شدی، گریه می کنی؟)؛ و استفاده از تهدید و تنبیه، نتیجه شان می شود:
کاهش عزت نفس (حتما من بد هستم که چنین احساسی دارم)؛ رفتار نمایشی (باید رفتاری را نشان دهم که والدینم من را بپذیرند. اگر از احساسم با خبر شوند، ممکن است من را رها کنند) و قطع تماس کودک با کلیه احساسات خودش، چه مثبت و چه منفی.
به بیان دیگر، کودک نه تنها از خشم، حسادت و ترس خود، بلکه از احساساتی نظیر: سرخوشی، هیجان، محبت و کنجکاوی در وجود خود نیز بی خبر خواهد ماند. اما کودکی که احساسات منفی شدید او مورد پذیرش قرار گرفته و فرصت ابراز به آن ها داده شده، می تواند سرانجام از این احساسات رهایی یابد.
به کودکت کمک کن احساسات منفی خود را ببیند و بپذیرد
سعی کنید برای او محیطی پذیرنده و امن ایجاد کنید؛ برای مثال، احساسات او را تصدیق کنید: «می بینم از من عصبانی هستی» یا «می دانم دوست نداری به تو بگویند چه کار باید بکنی». همچنین به او کمک کنید راه های مختلفی را برای ابراز احساسات خود پیدا کند؛ برای مثال: به بالش مشت بزند، نقاشی بکشد و توی تصویر نشان دهد چه احساسی دارد. برای کودکان بزرگتر، نوشتن نامه و یا توضیح دادن دقیق اتفاق، می تواند به بروز احساسات آن ها کمک کند. حتی می توانید داستان مشابهی از خودتان را تعریف کنید: «من هم وقتی هم سن تو بودم و خواهرم بی اجازه لباسم را بر می داشت، خیلی عصبانی می شدم»
3) سومین مورد از راه های افزایش عزت نفس در کودکان: زبان عزت نفس
قدرتمند ترین ابزاری که شما به عنوان والد برای پرورش عزت نفس در فرزندتان در اختیار دارید، زبانی است که از آن استفاده می کنید. چرا که به مرور زمان صدا و کلام شما، به صدا و کلام درونی خود کودک تبدیل می شود؛ به بیان دیگر، شما آیینه کودک خود هستید. پس نحوه بازخورد دادن شما به فرزندتان، بسیار مهم است.
توصیف رفتار
زبان عزت نفس، زبان توصیف است؛ به این معنی که شما صرفا رفتار او را بدون هیچ قضاوتی «توصیف» می کنید. با این کار ارزشمندی کودک را از رفتار او تفکیک می کنید. اجازه دهید قبل از هرچیز به توضیح مفهوم «پذیرش نامشروط» بپردازم. پذیرش نامشروط به این معنی است که شما به عنوان والد، برای پذیرفتن و دوست داشتن کلیت فرزندتان، به دنبال این نباشید که مطابق خواسته شما عمل کند.
بگذارید شفاف تر توضیح دهم: تصور کنید می خواهید فرزند خود را متقاعد کنید که خوراکی اش را با دوستش تقسیم کند اما او از این کار سر باز می زند؛ حال شما برای مجاب کردن او، به او می گویید: «بهار اگر اینکار را نکنی، دیگر دوستت ندارم»،یا «اگر می خواهی بقیه دوستت داشته باشند، باید….»
پذیرش نا مشروط داشته باشید
دوست داشتن و محبت کردن را مشروط به رفتاری خاص نکنید؛ این واکنش، کودک را دچار اضطراب و نگرانی درباره ارزشمندی خود می کند. او در بزرگسالی نگران تایید دیگران می شود و بابت اشتباه کردن خود دچار غم شدید می شود؛ چرا که صدای ذهنش، همان صدایی است که شما به عنوان والد در کودکی با آن صحبت کردید.
اگر بابت هر رفتار اشتباه یا ناکامی کودک در برآورده کردن خواسته خود، برچسب «خنگ»، «دست و پا چلفتی» و .. بزنید، دقیقا ریشه عزت نفس پایین را در وجود او کاشته اید. پس لازم است، رفتارش را توصیف کرده و درباره احساس بدی که دارید با او صحبت کنید؛ اما این را بدانید که هرگز بابت اینکه کار بدی انجام داده است، خودش پسر بدی نمی شود. او به خودی خود ارزشمند است و این وابسته به رفتارش نیست. اگر کار خوبی کرد، پسر خوبی نمی شود و اگر کار بدی کرد هم پسر بدی نمی شود. به او یاد بدهید که رفتارش از وجودیت او جداست؛ پس آنچه اتفاق افتاده و می بینید را توصیف کنید.
برای مثال زمانی که می خواهید او را تحسین کنید، نگویید «چه نقاشی معرکه ای، تو فوق العاده ای». این گونه تحسین به او نمی فهماند که شما از کدام قسمت نقاشی اش لذت برده اید و در نتیجه بعد ها نمی تواند متوجه شود کدام ویژگی نقاشی اش خوب بوده است؛ به نوعی کودک در ابهام نسبت به نقاط قوت خود گیر می کند.
زبان عزت نفس در این حالت این است که بگویید: «این فوق العادست، تو یک خانه کشیدی. پسری را که بین گل ها بازی می کند(توصیف). چه با دقت روی جیب های لباسش کار کردی، من واقعا خوشم آمد (واکنش نسبت به رفتار). حتما خیلی واسه این نقاشی زحمت کشیدی (تصدیق احساسات کودک). بیا این را به دیوار بزنیم تا پدرت هم ببیند». همین نکات در رابطه با رفتار های منفی او نیز صدق می کند.
جمع بندی راه های افزایش عزت نفس در کودکان
مهم ترین نکته درراه های افزایش عزت نفس در کودکان، این است که احساسات خود را در واکنش به رفتارش بیان کنید. غیر قابل پیش بینی بودن و تهدید و تنبیه، تنها باعث ایجاد اضطراب در کودک می شود. او نمی داند کدام قسمت رفتارش اشتباه است یا اصلا برای چه اشتباه است!
اگر ما به صدای ذهنی خود توجه کنیم، متوجه می شویم که بسیاری از این صداها می توانند به همان کودکی و واکنشی باز گردند که از والدین و حتی معلم های خود دریافت کرده ایم؛ پس چقدر خوب است تا با بالابردن آگاهی خود و حتی کمک گرفتن از یک درمانگر و متخصص، عزت نفس بالا را در کودک خود بنا نهیم. امیدوارم نکات مطرح شده در این نوشتار و دو نوشتار قبلی، در بالا بردن عزت نفس کودک شما مثمر ثمر باشد.
